ლათინური ენა/გრამატიკა/ნაცვალსახელები

პირის ნაცვალსახელები

ლათინურ ენაში პირის ნაცვალსახელი იშვიათად გამოიყენება, როგორც წესი ზმნა განსაზღვრავს მას და როგორც ქართულში იგი აღარ გამოიყენება. პირის ნაცვალსახელს რომაელები იყენებდნენ მხოლოდ თუ მოქმედების ხაზგასმა სურდათ.

ლათინურ ენაში შემდეგი პირის ნაცვალსახელებია:

მხ. ლათ.	მხ. ქართ.	მრ. ლათ.	მრ. ქართ.
ego	მე	nos	ჩვენ
tu	შენ	vos	თქვენ
is	ის (მამრ.)	ei (ii)	ისინი (მამრ.)
ea	ის (მდედრ.)	eae	ისინი (მდედრ.)
id	ის (საშ.)	ea	ისინი (საშ.)

პირის ნაცვალსახელების ბრუნვა შემდეგნაერად ხდება:

პირველი და მეორე პირის ბრუნება I პირი მხ. II პირი მხ. I პირი მრ. II პირი მრ. Nom ego tu nos vos Gen mei tui nostrum (nostri) vestrum (vestri) Dat mihi tibi nobis vobis Acc me te nos vos Abl me te nobis vobis

მესამე პირის მხოლობითი რიცვის ნაცვალსახელების ბრუნება:

	მამრ.	მდედრ.	საშ.
Nom	is	ea	id
Gen	eius	eius	eius
Dat	ei	ei	ei
Acc	eum	eam	id
Abl	eo	ea	eo

მესამე პირის მრავლობითი რიცვის ნაცვალსახელების ბრუნება:

	მამრ.	მდედრ.	საშ.
Nom	ei (ii)	eae	ea
Gen	eorum	earum	eorum
Dat	eis	eis	eis
Acc	eos	eas	ea
Abl	eis	eis	eis

გამოყენება

როგორც ავღნიშნეთ პირის ნაცვალსახელებს სახელობით ბრუნვაში რომაელები იყენებდნენ მხოლოდ ხაზგასასმელად.

გაითვალისწინეთ რომ როდესაც პირის ნაცვალსახელთან არის წინდებული cum (რომელიც აბლატივს მოითხოვს), წინდებული იქცევა თანდებულად და ნაცვალსახელს სუფიქსად ერთვება: eos nobiscum ibi invenies - მათ იქ ჩვენთან იპოვი.

გაითვალისწინეთ ასევე რომ, პირველი და მეორე პირის ნაცვალსახელები ნათესაობით ბრუინვაში არ გამოიყენება კუთვნილების აღსანიშნავად, ამისთვის გამოიყენებოდა კუთვნილებითი ნაცვალსახელები.

Liber meus და არა Liber mei

ხოლო მესამე პირის ნაცვალსახელების (is, ea, id) ნათესაობითი ბრუნვა კი პირიქითსაკმაოდ ხშირად გამოიყენებოდა კუთვნილების აღსანიშნავად.

კუთვნილებითი ნაცვალსახელები

პირველი და მეორე პირის კუთვნილებითი ნაცვალსახელებია:

meus mea meum - ჩემი

noster nostra nostrum - ჩვენი

tuus tua tuum - შენი

vester vestra vestrum - თქვენი

კუთვნილებითი ნაცვალსახელები იბრუნებიან როგორც პირველი და მეორე ბრუნების ზედსართავი სახელები.

მესამე პირის კუთვნილებით ნაცვალსახელებად გამოიყენება შესაბამისი პირის ნაცვალსახელები ნათესაობით ბრუნვაში.

ჩვენებითი ნაცვალსახელები

ლათინური მითითებითი ზედსართავი სახელების ფუნქცია ნალოგიურია ქართული მითითებითი ზედსართავების: ის/ისინი და ეს/ესენი. მათი უღლება ზოგადად ჰგავს ზედსართავი სახელის უღლებას. ქვემოთ ცხრილებში მოყვანილია ille (ის) და hic (ეს) ბრუნება.

მხოლობითი რიცხვი M F N M F N Nom. ille illa illud hic haec hoc Gen. illius illius illus huius huius huius Dat. illi illi illi huic huic huic Acc. illum illam illud hunc hanc hoc Abl. illo illa illo hoc hac hoc

მრავლობითი რიცხვი M F N M F N Nom. illi illae illa hi hae haec Gen. illorum illarum illorum horum harum horum Dat. illis illis illis his his his Acc. illos illas illa hos has haec Abl. illis illis illis his his his

iste, ista, istud - ის შენი, რომელიც, ისევე იბრუნება როგორც ille.

მხოლობითი რიცხვი M F N Nom. iste ista istud Gen. istius istius istius Dat. isti isti isti Acc. istum istam istud Abl. isto ista isto

მრავლობითი რიცხვი M F N Nom. isti istae ista Gen. istorum istarum istorum Dat. istis istis istis Acc. istos istas ista Abl. istis istis istis

გამოყენება და თარგმნა

მითითების ნაცვალსახელი უთითებს საგანზე რომელიც მოსაუბრესთანაა ახლოს (hic liber - ეს წიგნი) ან ვისაც მიმართავს მოსაუბრე მასთანაა ახლოს (iste liber - ეს წიგნი, ეს შენი წიგნი) ან თუ დაშორებულია ორივე მოსაუბრისგან (ille liber - ის წიგნი). iste ხანდახან ითარგმნება როგორც ასეთი. Ille და Hic კი ხანდახან აღნიშნავენ ყოფილს, გვიანდელს.

არსებით სახელთან შეთანხმებაში მითითებითები ფუნქციონირებენ როგორც ზედსართავი სახელები, ხოლო დამოუკიდებლად წარმოადგენენ ნაცვალსახელებს. როგორც ყველა ზედსართავიც, ისინით უდგებიან არსებით სახელებს სქესში, რიცხვში და ბრუნვაში.

Is, ea, id როგორც ჩვენებითი ნაცვალსახელები

Is, ea, id გამოყენება ჩვენებით ნაცვალსახელებად ისევე შეიძლება როგორც hic და ille-სი. is უფრო სუსტი მნიშვნელობისაა ვიდრე hic და ille.

ჩვენებითები Idem, Eadem, Idem

idem, eadem, idem ითარგმნება როგორც იგივე.

ბრუნება:

მხოლობითი რიცხვი მდედრ. მამრ. საშ. Nom idem eadem idem Gen eiusdem eiusdem eiusdem Dat eidem eidem eidem Acc eundem eandem idem Abl eodem eadem eodem

მრავლობითი რიცხვი მდედრ. მამრ. საშ. Nom eidem (idem) eaedem eadem Gen eorundem earundem eorundem Dat eisdem eisdem eisdem Acc eosdem easdem eadem Abl eisdem eisdem eisdem

როგორც ცხრილიდან ჩანს idem, eadem და idem-ის ბრუნება ძალიან ჰგავს is, ea id-ის ბრუნებას, ყველა ფორმას კი ბოლოში ემატება -dem სუფიქსი.